پیش‌تر زمانی که شهرها در حال توسعه بودند، زمانی که در جایی آتش سوزی رخ می‌داد، مردم همگی باهم همکاری می‌کردند تا حریق را کنترل کرده و آن را خاموش کنند. اما امروزه، اطفا حریق، فعالیتی حرفه‌ای و نیازمند تخصص است. آتش نشانان باید پیش از ورود به کار در دوره‌های اطفا حریق و امداد و نجات شرکت کنند و به خوبی از کار و نحوه استفاده از لوازم آتش نشانی مطلع باشند. در ادامه مقاله تجهیزات مختلفی که برای اطفا حریق از آن‌ها استفاده می‌شود را معرفی خواهیم کرد.
دسته‌بندی وسایل آتش نشانی
معرفی تجهیزات آتش نشانی، بر اساس محل استفاده از آن‌ها و یا محلی که در آن نصب شده‌اند به تفکیک ۳ گروه مختلف انجام می‌شود.
- وسایل آتش نشانی و اعلام و اطفای حریق که در ساختمان‌ها کار گذاشته می‌شود
وقتی در مورد اطفای حریق در ساختمان‌ها صحبت می‌کنیم، اولین نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم، این است که ساختمان‌های امروزی با موادی تحت عنوان پوشش‌های ضد حریق نسبت به آسیب‌هایی که ممکن است از آتش سوزی ببینند مقاوم سازی شده‌اند. این کار توسط شرکت‌های خاصی انجام می‌شود که مواد اولیه و مجوزهای مخصوصی دارند. بنابراین پوشش ضد حریق را می‌توانیم به عنوان اولین قدم در پیاده سازی سیستم‌های ضد حریق در ساختمان‌ها بدانیم.
- سیستم‌های اعلام و اطفا حریق
همانطور که از نام آن‌ها پیدا است، سیستم‌هایی هستند که در تمام ساختمان کشیده شده‌اند، درست مانند تأسیسات دیگر. این سیستم‌ها دارای دو بخش هستند، یکی تشخیص این که آتش سوزی آغاز شده است یا در حال آغاز است و دیگری قسمتی است که آتش را کنترل کرده و در صورت امکان آن را خاموش می‌کند.
سیستم اعلام حریق به دو صورت عمل می‌کند. در اولین شکل خود این سیستم تنها وظیفه مطلع کردن ساکنین را دارد تا بتوانند از محل خارج شوند. در دومین شکل سیستم اعلام حریق علاوه‌بر این کار، با مرکز آتش نشانی نیز تماس برقرار می‌کند. به این ترتیب آتش نشانان هم به محل اعزام می‌شوند. البته نوعی از این سیستم‌ها نیز وجود دارد که با نام دتکتور یا تشخیص دهنده شناخته می‌شوند. انواع پیشرفته دتکتورها توانایی قطع برق و آب را نیز دارند.
بخش دوم این سیستم بزرگ، اطفا حریق است. این بخش با استفاده از آبپاش‌هایی که در نقاط مختلف جاسازی شده‌اند شروع به مهار آتش می‌کند. به این آبپاش‌ها اسپرینکلر گفته می‌شود. سال‌ها است که اسپرینکلر برای اطفای حریق استفاده می‌شود. عملکرد این سیستم بر پایه فشار آب یا ماده اطفا کننده استوار است. در واقع لوله‌هایی که از مخزن ماده اطفا، یا سیستم آب شهری آمده‌اند، تلاش می‌کنند تا آب را با نهایت سرعت ممکن به آبپاش‌ها برسانند. این سیستم در هنگام وجود حریق فعال می‌شود و اسپرینکلر آب را به صورت بارانی به بیرون می‌پاشد.
- توپ یا گوی ضد حریق
این وسیله در برای زمان‌هایی که افراد می‌خواهند راهی به بیرون از محل حادثه پیدا کنند کاربرد زیادی دارد. زمانی که گوی ضد حریق را به داخل آتش سوزی بیندازید، از هم باز شده و ماده اطفا درون آن خارج می‌شود به این ترتیب می‌تواند تا شعاع خوبی آتش را مهار کند. از این گوی‌ها برای اطفا حریق‌های کلاس A، B، c و E استفاده می‌شود. وزن کم گوی باعث می‌شود همه افراد بتوانند در زمان نیاز به راحتی آن را به درون آتش پرتاب کنند و این یک ویژگی خوب است.
- کپسول‌های آتش نشانی
وقتی صحبت از معرفی تجهیزات آتش نشانی می‌شود، بدون شک کپسول آتش نشانی از وسایل اولیه است. توصیه می‌شود که همیشه یک کپسول آتش نشانی داشته باشیم، گاهی آتش سوزی‌های کوچک که به راحتی قابل مهار هستند به دلیل نبود چنین وسیله اولیه‌ای به فجایع بزرگی تبدیل شده‌اند.
کپسول آتش نشانی از نظر محتویات آن، در ۵ نوع مختلف تولید می‌شود؛ آب، پودر، کف، گاز و مواد هالوژنه. شما باید در هنگام خرید مشخص کنید که برای چه مکانی می‌خواهید از کپسول استفاده کنید. برای مثال در مکان‌هایی که احتمال آتش سوزی با جرقه برق وجود دارد، نباید از آب استفاده شود به همین ترتیب برای آتش سوزی‌هایی که ناشی از مواد شیمیایی هستند. بهتر است در زمان خرید از فروشنده بخواهید توضیحاتی در مورد معرفی تجهیزات آتش نشانی به شما بدهد تا انتخاب درستی داشته باشید.
- فایر باکس یا جعبه آتش نشانی
پس از کپسول آتش نشانی، فایر باکس یکی دیگر از لوازم آتش نشانی اولیه است. این وسیله یک جعبه دیواری است که قرقره و شلنگ آتش نشانی در آن قرار دارد. این وسیله هم برای آتش‌هایی که به تازگی شروع شده‌اند اما بزرگ‌تر از میزانی هستند که با کپسول کنترل شوند استفاده می‌شود. با استفاده از تجهیزاتی که فایرباکس در اختیار قرار می‌دهد، می‌توان با مهار حریق، زمان کافی برای خارج شدن ساکنین از ساختمان را فراهم کنیم. اگر دقت کرده باشید در متروها و قطارها نیز از این سیستم استفاده شده است.
بیشتر بخوانید : شناخت انواع و خاموش کننده‌های آن
لوازم آتش نشانی که در فضای باز در سطح شهرها نصب می‌شوند
شیر آتش نشانی از وسایلی است که در سطح شهر دیده می‌شود. این شیرها به منبع آب متصل هستند و آتش نشانان در صورت حریق در محلی که نزدیک به این شیرها است، می‌توانند شلنگ‌های آتش نشانی را به آن متصل کرده و از فشار آب بالا استفاده کنند.
وسایل آتش نشانی که توسط آتش نشانان برای اطفای حریق استفاده می‌شود
مهم‌ترین وسایل آتش نشانی، که باید به صورت تخصصی استفاده شوند، ابزار کار آتش نشانان هستند. این وسایل شامل لباس‌های آتش نشان نیز می‌شوند، چرا که اطفای حریق باید در نهایت ایمنی انجام شود، بنابراین آتش نشان باید به سلامت خود اهمیت دهد. پس از آن لوازم آتش نشانی دیگر که برای خاموش کردن آتش به کار می‌روند اهمیت زیادی دارند. تجهیزاتی که در ادامه معرفی خواهیم کرد در ایستگاه‌های آتش نشانی نگه داری می‌شوند. گاهی در آتش سوزی‌های بزرگ، نیاز است برای پشتیبانی چند ایستگاه با یکدیگر همکاری کنند.
لوازم آتش نشانی پوشیدنی
در معرفی تجهیزات آتش نشانی این وسایل کاملاً ضروری هستند. چرا که اگر ایمنی برقرار باشد، آتش نشان می‌تواند با سرعت بیشتر حریق را مهار کرده و افرادی که گرفتار آتش شده‌اند را نجات دهند.
- لباس ضد حریق
آتش نشان باید لباسی ضد حریق بپوشد تا بدن او تا حد امکان از خطر سوختن در امان باشد. روی این لباس‌ها از نوارهای شب نما استفاده شده است که برای دیده شدن در تاریکی و شب طراحی شده‌اند.
- پوشاندن صورت با ماسک و استفاده از کپسول اکسیژن
مهم‌تر از این جلوگیری از استشمام دود است. به همین دلیل آتش نشانان باید ماسک و کپسول اکسیژن که در خود هوای فشرده دارد. به این ترتیب آتش نشان می‌تواند هم از ریه‌های خود محافظت کند و هم در صورت نیاز با استفاده از کپسول هوا به افرادی که در حریق مانده‌اند کمک کند. نکته‌ای که وجود دارد این است که ماسک‌های آتش نشانی مانند ماسک‌های بیمارستانی نیستند، بلکه کل صورت را می‌پوشانند.
- عینک ایمنی مخصوص
چشم‌ها اعضای بسیار حساسی هستند. آتش نشانان برای آن که از ناحیه چشم دچار مشکل نشوند، باید از عینک‌های ایمنی مخصوص استفاده کنند. این عینک‌ها انواع مختلفی دارند و هدف استفاده از آن‌ها جلوگیری از آسیب چشم در برابر دود و آتش و کمک به دید بهتر است. چشم‌ها به طور ناخودآگاه در حضور آلاینده‌ها بسته می‌شوند و این دید آتش نشان را کم می‌کند. بنابراین جدای از بحث ایمنی، کمک به هر چه بهتر انجام شدن وظیفه آتش نشان نیز از دلایل استفاده از عینک ایمنی است.
- دستکش ایمنی ضد حریق
دستکش یکی دیگر از پوشیدنی‌های مهم است. آتش نشانان اغلب نیاز دارند تا اجسامی را جابهجا کنند یا دست‌های خود را جلوتر از بدن قرار دهند، به همین دلیل امکان سوختگی‌های شدید برای آن‌ها وجود دارد. دستکش‌های ضد حریق از چنین آسیب‌هایی جلوگیری می‌کنند. همانطور که می‌دانید آتش نشانان علاوه بر اطفا حریق در عملیات‌های امداد و نجات نیز شرکت می‌کنند. این دستکش‌های ایمنی برای چنین زمان‌هایی نیز کارایی دارند. چرا که ممکن است در طی عملیات نجات امکان بریدن دست یا در معرض مواد اسیدی و شیمیایی قرار گرفتن هم در کار باشد.
- کلاه ایمنی
کلاه ایمنی مورد دیگری از لوازم آتش نشانی است. آتش سوزی باعث می‌شود دیوارها و سقف ساختمان سست شود، یا این که اجسام دیگر به دلیل سوختگی فرو بریزند. کلاه ایمنی می‌تواند تا حد زیادی جلوی آسیب به سر را به دلیل برخورد اشیای سنگین بگیرد. وزن این کلاه‌ها بالا و حدود ۱/۵ کیلوگرم است. طبیعی است وسیله‌ای که برای برخوردهای بزرگ ایمن شده است وزن بالایی نیز داشته باشد.
- کفش ضد حریق و ضد آب
کفش‌های معمولی در مجاورت مواد شیمیایی و آب زیاد، دچار خرابی می‌شوند. بنابراین آتش نشانان باید از کفش‌های مخصوصی استفاده کنند که در عین ضد حریق بودن، در برابر آب و موارد شیمیایی خاموش کننده مقاوم باشد.
- تجهیزات کار در ارتفاع
گاهی ممکن است آتش سوزی در طبقه چندم یک ساختمان صورت گرفته باشد؛ در این زمان‌ها لازم است آتش نشان با استفاده از تجهیزاتی مانند نردبان‌های مخصوص یا طناب‌ها و قلاب‌های تخصصی از بیرون برای نجات ساکنین و اطفا حریق اقدام کند. هارنس یکی از شناخته شده‌ترین و مهم‌ترین تجهیزات کار در ارتفاع است. این وسیله شامل طناب‌های پوشیدنی است که به یک قرقره متصل است و به راحتی می‌تواند آتش نشان را بالا برده و مصدوم را همراه او پایین بیاورد. بنابراین می‌توانیم نتیجه بگیریم که تحمل وزن بالایی دارد.
- محافظ ایمنی گوش
در عملیات‌های امدادی زمانی که برای رهایی دادن مصدوم از شرایط سخت یا وارد شدن آتش نشان به محل نیاز به بریدن فلز یا کارهای اینچنین پر و سر و صدا باشد، باید از محافظ ایمنی گوش استفاده شود. این محافظ‌ها صداهای مزاحم را به حداقل می‌رسانند و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به کلاه ایمنی وصل شوند. در واقع کلاه‌های ایمنی نیز بست‌هایی به منظور نصب محافظ ایمنی گوش روی خود دارند.
بیشتر بخوانید: اقداماتی برای پیشگیری از آتش سوزی ساختمان
تجهیزات خودروهای آتش نشانی
در معرفی تجهیزات آتش نشانی پوشیدنی، تنها به مواردی اشاره کردیم که مختص به هر آتش نشان است. در ادامه تجهیزاتی را معرفی می‌کنیم که در خودروهای آتش نشانی وجود دارد. چند نوع خودرو در عملیات‌های آتش نشانی استفاده می‌شوند که در ادامه هر یک را معرفی خواهیم کرد.
- خودروی جلودار یا پیشرو در هیئت اعزامی
خودروی جلودار یا پیشرو از مهم‌ترین تجهیزات آتش نشانی است که به عنوان اولین خودرو در هیئت اعزام به محل عملیات حرکت می‌کند. این خودرو آتش نشانان، ابزارهای هیدرولیکی و تجهیزات آبرسانی اطفا حریق را به همراه دارد. به دلیل داشتن دو کابین برای جابجایی آتش نشانان، مخزن آب این خودرو کم گنجایش است.
- تانکر آب
این خودرو از انواع سنگین است که در خود مخزن آبی با گنجایش بسیار بالا در حدود ۱۲۰۰۰ لیتر دارد. زمانی از تانکر آب استفاده می‌شود که آب باقی خودروها برای عملیات کافی نباشد.
- خودروی نجات
همانطور که از نام آن پیدا است، خودروی نجات برای نجات دادن افرادی که در محل حادثه مانده‌اند استفاده می‌شود. این خودرو از انواع سبک است و لوازم تخصصی نجات را حمل می‌کند.
- خودروی لوله کشی
برای مهار حریق‌های کوچک، از خودروی لوله کشی استفاده می‌شود. در این خودرو برای لوازم اطفای مختلفی وجود دارد که امکان آبرسانی از شیر آتش نشانی را فراهم می‌کنند.
- خودروی عقب‌دار یا پسرو
این خودرو مانند خودروی جلودار دارای تجهیزات مختلفی است، اما به دلیل تک کابین بودن، گنجایش مخزن آب آن بیشتر است. بنابراین می‌توان گفت این خودرو به نوعی پشتیبان هیئت اعزامی به محل عملیات است. خودروی عقب دار پس از خودروی اصلی به سمت محل حادثه حرکت می‌کند.
سخن پایانی در معرفی تجهیزات آتش نشانی
ابزار و وسایل بسیاری برای اطفا حریق استفاده می‌شود. برخی از این وسایل کاربری عمومی دارند و خوب است که همگی از نحوه کار آن‌ها آگاه باشیم تا بتوانیم در زمان نیاز از آن‌ها استفاده کنیم. وسایلی مانند کپسول آتش نشانی و فایر باکس. اما زمانی که صحبت از معرفی تجهیزات آتش نشانی می‌شود، ابزار کار آتش نشانان هم به میان می‌آیند. به طور کلی تمام وسایل آتش نشانی که برای ایمنی و اطفا حریق به کار می‌روند در این دسته هستند.
اگر شما می‌خواهید برای منزل، کارگاه یا دفتر کار خود لوازم آتش نشانی تهیه کنید، کافی است اطلاعاتی درمورد انواع کلاس آتش به دست آورید و سپس خرید خود را انجام دهید. پیش از خرید می‌توانید از مشاوره متخصصان نیز استفاده کنید. در نهایت سهم آموزش را در استفاده از این تجهیزات به یاد داشته باشید.
ایران پروف؛ مشاور و مجری پوشش ضد حریق ایران پروف با بهره گیری از جمعی از مهندسین آتش زبده، آماده ارائه خدمات مشاوره و اجرای پوشش‌های ضد حریق است. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.